آیا رسول الله صلی الله علیه و آله، مثل شیعیان امروزی بر مهر و امثال آن سجده میکردند؟
مهر در نماز از چه زمانی و توسط چه کسی استفاده شد؟
خلاصۀ بحث :
آنچه که قطعی است در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله مهری به این صورت که الآن در میان شیعیان رایج است وجود نداشته است و آن حضرت بنا بر اتفاق شیعه و سنی بر خاک، سنگ و حصیر سجده میکرده و هرگز بر فرش، سجاده، لباس و... که الآن اهل سنت بر آن سجده میکنند، سجده نمیکرده است و سجده بر چنین چیزها از بدعتهایی است که در میان اهل سنت رایج شده است.
نخستین کسی که بر تربت امام حسین علیه السلام سجده کرد، امام زین العابدین علیه السلام بود که بعد از دفن سید الشهداء علیه السلام مقداری از خاک آن حضرت را برداشت و به مدینه برد و خود و اهل بیت رسول خدا بعد از آن بر خاک سید الشهداء سجده میکردند.
شیعیان نیز با تأسی به ائمه اهل بیت علیهم السلام که یکی از ثقلین هستند، سجده بر تربت سید الشهداء را مستحب میدانند و بر این کار مداومت میکنند.
تفصیل بحث :
سجدۀ رسول خدا بر زمین :
شیعه و سنی اتفاق دارند که رسول خدا صلی الله علیه وآله بر زمین سجده میکرده و میفرموده است :
أعطیت خمسا لم یعطهن أحد قبلی... وجعلت لی الأرض مسجدا وطهورا.
صحیح البخاری، البخاری، ج 1، ص 86.
پنچ چیز به من داده شده است که به هیچ کس قبل از من داده نشده است... زمین برای من محل سجده و پاک کننده قرار داده شده است.
و نیز از ابو وائل نقل شده است که میگفت :
رأیت النبی إذا سجد وضع جبهته وأنفه علی الأرض.
أحکام القرآن، الجصاص، ج 3، ص 36، و مسند احمد، ج 4، ص 315، 317.
پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله را دیدم که وقتی سجده میکرد، پیشانی و بینیاش را بر زمین مینهاد.
و صحابه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نیز به تبعیت از آن حضرت، جز بر زمین بر چیز دیگری سجده نمیکردند :
وعن أبی عبیدة أن ابن مسعود کان لا یصلی أو لا یسجد إلا علی الأرض. رواه الطبرانی فی الکبیر.
مجمع الزوائد، الهیثمی، ج 2، ص 57.
ابن مسعود نماز نمیخواند و سجده نمیکرد؛ مگر بر زمین... طبرانی این روایت را در الکبیر نقل کرده است.
حتی نقل شده است که برخی از صحابه، از جمله مسروق بن الأجدع، چیزی شبیه مهر امروزی با خود حمل میکرد و در زمان مسافرت با کشتی بر آن سجده میکرد. محمد بن سعد در الطبقات الکبری مینویسد :
حدثنا محمد قال کان مسروق إذا خرج یخرج بلبنة یسجد علیها فی السفینة.
الطبقات الکبری، محمد بن سعد، ج 6، ص 79.
مسروق، هر وقت که به مسافرتی میرفت، مقداری از خاک با خود بر میداشت تا در کشتی بر آن سجده کند.
و روایاتی فراوانی که در کتابهای شیعه و سنی بسیار یافت میشود.
سجدۀ رسول خدا بر سنگ :
از ابن عباس نقل شده است که میگفت :
أن النبی صلی الله علیه وآله سجد علی الحجر.
پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله بر سنگ سجده میکرد.
این روایت را حاکم نیشابوری در المستدرک، ج 3، ص 473 نقل و آن را تصحیح میکند و ذهبی نیز در تلخیص المستدرک صحت آن را تأیید میکند.
سجده رسول خدا بر سجادهای ساخته شده از حصیر :
مسلم نیشابوری در صحیح مسلم از أبی سعید خدری نقل میکند :
حَدَّثَنِی أَبُو سَعِیدٍ الْخُدْرِیُّ أَنَّهُ دَخَلَ عَلَی النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ فَرَأَیْتُهُ یُصَلِّی عَلَی حَصِیرٍ یَسْجُدُ عَلَیْه.
صحیح مسلم، ج 2، ص 62، کتاب الصلاة، باب الصلاة فی ثوب واحد؛ و 128، باب فضل صلاة الجماعة.
از ابو سعید خدری نقل شده است که بر رسول خدا وارد شد و دید آن حضرت بر روی خمره (حصیری) نماز میخواند و بر روی همان سجده میکند.
همچنین بخاری و مسلم از ام المؤمنین میمونه نقل کردهاند :
کَانَ النَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یُصَلِّی عَلَی الْخُمْرَة.
صحیح البخاری، ج 1، ص 101، کتاب الصلاة، باب الصلاة علی الخمرة، صحیح مسلم، ج 2، ص 128، کتاب الصلاة، باب فضل صلاة الجماعة.
از میمونه همسر رسول خدا صلی الله علیه وآله نقل شده است که فرمودند رسول خدا بر روی خمره (حصیری) سجده میفرمودند.
و نیز مسلم از عایشه نقل میکند :
عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ نَاوِلِینِی الْخُمْرَةَ مِنْ الْمَسْجِدِ قَالَتْ فَقُلْتُ إِنِّی حَائِضٌ فَقَالَ إِنَّ حَیْضَتَکِ لَیْسَتْ فِی یَدِک.
صحیح مسلم، ج 1، ص 168.
از عائشه نقل شده است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه وآله به من فرمودند به من خمرۀ (حصیر) سجده را بده. گفتم که من عذر زنانه دارم حضرت پاسخ دادند که عذر تو به دستت مربوط نمیشود.
و هیثمی در مجمع الزوائد از ابن عمر نقل میکند :
کان رسول الله صلی الله علیه وسلم یصلی علی الخمرة ویسجد علیها. رواه أحمد والبزار والطبرانی فی الکبیر والأوسط، ورجال أحمد رجال الصحیح.
مجمع الزوائد، ج 2، ص 56.
از ابن عمر نقل شده است که رسول خدا صلی الله علیه وآله بر روی تکه حصیری نماز میخوانده و بر همان سجده میکردند.
مراد از «خمره» همان طور که علمای شیعه و سنی گفتهاند، سجادهای است که از حصیر درست میشده است؛ چنانچه ابن سلام در غریب الحدیث مینویسد :
وقال أبو عبید: فی حدیث النبی علیه السلام أنه کان یسجد علی الخمرة. قال أبو عبید: الخمرة شئ منسوج یعمل من سعف النخل ویرمل بالخیوط وهو صغیر علی قدر ما یسجد علیه المصلی أو فویق ذلک، فإن عظم حتی یکفی الرجل لجسده کله فی صلاة أو مضجع لو أکثر من ذلک فحینئذ حصیر ولیس بخمرة.
غریب الحدیث، ابن سلام، ج 1، ص 276 - 277
ابو عبید گفته است که در روایت رسول خدا صلی الله علیه وآله آمده است که ایشان بر روی خمره نماز میخواندند. ابو عبید گفت مقصود از خمره، تکه ای کوچک و بافته است که از برگ خرما درست میشود و در بین آن نخ عبور داده میشود و کوچک است به اندازه محل سجده یا کمی بزرگتر از آن؛ ولی اگر بزرگتر باشد که تمام بدن بر روی آن جا شود در نماز یا در هنگام خواب به آن حصیر گفته میشود نه خمره.
و زبیدی در تاج العروس مینویسد :
ویقال: صلی فلان علی الخمرة، وهی حصیرة صغیرة تنسج من السعف، أی سعف النخل وترمل بالخیوط.
تاج العروس، الزبیدی، ج 6، ص 365
وقتی میگویند فلان کس بر روی خمره نماز خواند؛ یعنی بر روی حصیر کوچکی که از برگ درخت خرما درست میشود و با خط به هم متصل میگردد.
فرمان رسول خدا بر سجده بر خاک
در بسیاری از روایات نقل شده است که رسول خدا به کسانی که از سجده بر خاک پرهیز میکردند، دستور میداد که بر خاک سجده کنند. ما به برخی از این روایات از کتابهای اهل سنت اشاره میکنیم :
عبد الرزاق صنعنانی از خالد الجهنی نقل میکند :
رأی النبی (صلی الله علیه وآله) صهیبا یسجد کأنه یتقی التراب فقال له: تربّ وجهک یا صهیب.
المصنف لعبد الرزاق الصنعانی، ج 1، ص 391، ح 1528 و کنز العمال، ج 7، ص 465.
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) شخصی به نام صهیب را دید که در هنگام سجده مراقب بود که صورتش به خاک مالیده نشود، پیامبر به او فرمود: ای صهیب، صورت را بر خاک بگذار.
و همچنین از ام سلمه رضی الله عنها نقل شده که فرمود :
رأی النبی (صلی الله علیه وآله) غلاما لنا یقال له أفلح ینفخ إذا سجد، فقال: یا أفلح ترب.
الاصابة، ابن حجر، ج 1، ص 252 و أسد الغابة، ج 1، ص 107 و صحیح الترمذی، ج 2، ص 236 و فتح الباری، ج 3، ص 68 و کنز العمال، ج 7 ص 459، ح 19776.
پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله غلام مرا که افلح نام داشت، دید که در هنگام سجده خودش را از خاک دور نگه میداشت. پیامبر به او فرمود: خودت را به خاک بینداز (بر خاک سجده کن).
منع رسول خدا از سجده بر عمامة :
عن عیاض بن عبد اللّه القرشی: رأی رسول الله صلی الله علیه وسلم رجلا یسجد علی کور عمامته فأومأ بیده: ارفع عمامتک، وأومأ إلی جبهته.
پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله مردی را دید که بر قسمتی از
نظرات شما عزیزان:
:: برچسبها: ایا رسو الله هم بر مهر سجده میکرد,